Alle transformaties zijn moeilijk. Ze doen vaak eerst een beetje pijn, voordat het beter wordt. De digitale transformatie in de vorm van de Omgevingswet voor gemeenten, is niet veel anders. De stap naar een klantgerichte organisatie met minder regels gaat regelrecht in tegen wat we altijd gedaan hebben. Maar het kan anders.
Wouter Brokx
Wij leven en werken in de leefomgeving en merken dat we voortdurend worden verrast door veranderingen die we niet hadden kunnen voorspellen. De snelheid waarmee dat plaatsvindt kan overweldigend zijn. Daar komt ook nog eens bij dat de wereld complexer wordt vanwege de samenhang en raakvlakken. Om toch de controle te houden zijn we gewend om nieuwe spelregels te maken. Dat noemen we ook wel beleid. Partijen hebben veel moeite die regels te schrijven op een manier dat het proportioneel en ook uitvoerbaar is. En dat is extra moeilijk in een complexe wereld die snel verandert.
De mens centraal
Zoomen we in op de gemeentelijke organisatie, dan zien we ook daar een grote verandering. Beoordelaars moeten adviseur worden. Om de stap te maken van loket naar adviseur, moet de organisatie bijvoorbeeld handhaving contextueel inrichten. Anders gezegd, om klantgerichte dienstverlening aan te kunnen bieden voor bijvoorbeeld het aanvragen van een dakkapel, moet de gemeente transformeren van een ‘wetmatig nee’ naar een ‘adviseren richting ja’. Het DSO voor de Omgevingswet is een digitaal loket gebaseerd op nakoming van regels. Na de moeizame introductie van het DSO zal de transitie naar klantgerichte advisering pas de echte uitdaging worden.
Een maatschappij waar de mens centraal staat of in organisatietermen genoemd ‘klantgerichte dienstverlening’, vraagt feitelijk om minder regels. En dat levert een spagaat op met de huidige procesmatige systemen. In plaats van sturen op het nakomen van regels zullen doelen en effecten leidend moeten worden bij besluitvorming.
Transformeren doet pijn
Dat is heel anders dan we het tot nu toe deden; het is een transformatie naar bewust adaptief werken. Dat is de digitale transformatie, die gek genoeg vooral een organisatorische uitdaging is. Want transformaties zijn moeilijk, ze doen vaak eerst even meer pijn voordat het beter wordt. Maar niks doen is feitelijk het uitstellen van grote schade en zonder uitzicht op verbetering.
Gelukkig realiseren we ons dat we het niet meer alleen kunnen. Bij IMAGEM geloven we dat samenleven ook samenwerken en samen besturen is. De overheid zijn we samen; als burgers zijn we allemaal aandeelhouder en belanghebbende. Dit is het land, de stad en het dorp waar wij leven en waar onze kinderen opgroeien. Het gaat ons dus allemaal aan.
Om de digitale transformatie naar deze nieuwe realiteit mogelijk te maken voor gemeenten hebben wij een innovatieve aanpak en technologie ontwikkeld voor gezamenlijke besluitvorming. We hebben het Planspace genoemd. Daar hebben we lang over nagedacht en de afgelopen tijd steeds verder verbeterd. Wij geloven dat deze aanpak de digitale transformatie naar deze nieuwe realiteit mogelijk maakt voor gemeenten en ze veel wendbaarder en adaptiever maakt. Planspace is een platform en aanpak voor het gezamenlijk creëren van doelen op basis van beleid én het effectief realiseren daarvan. Dit doen we in de context van een voortdurend veranderende wereld. Het vergt een nieuwe aanpak, waarin digitale samenwerkings- en monitoringsinstrumenten cruciaal zijn als ondersteuning.
Hoe ziet dat eruit?
Voor Almere hebben we een samenwerkingsplatform voor de leefomgeving gemaakt. Dit wordt nu ingezet voor gezamenlijke scenario- en besluitvorming bij een aantal projecten in deze gemeente. De integratie met de digital twin levert een sterke op feiten gebaseerde visualisatie op en dus een gezamenlijk betrouwbaar beeld.
Wat verandert er?
We zijn als mens allemaal op een bepaalde manier actief en betrokken bij een initiatief, maar het ontbreekt ons vaak aan een gezamenlijk beeld daarvan. We hebben tenslotte allemaal andere achtergronden, doelstellingen, contexten en perspectieven. En die zijn waardevol. Het vinden en voortdurend afstemmen van gezamenlijkheid daarbij is zeer moeilijk met de huidige aanpak. Dat zien we op landelijke schaal bij belangrijke zaken zoals klimaatadaptatie, woningtekort en stikstofproblematiek. Maar dat zien we ook bij gemeenten of waterschappen en binnen organisaties en teams.
Hoe kunnen we er nou voor zorgen dat al onze goede intenties wel leiden tot een scenario dat voor iedereen passend is en tegelijk proportioneel is qua inzet? Hoe zorgen we ervoor dat alle overleggen en bijeenkomsten die we hebben samen niet alleen nuttig en inspirerend zijn, maar ook een gezamenlijk beeld opleveren én een aanpak die uitvoerbaar is?
Wij denken dat we dat alleen met elkaar in combinatie met technologie kunnen bereiken.